Cát Căn – Vị Thuốc Giải Nhiệt Trong Mùa Hè

Cát căn, hay còn được biết đến với tên gọi phổ biến là sắn dây, là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền. Với tác dụng giải nhiệt, thanh nhiệt cơ thể, cát căn không chỉ được sử dụng trong các bài thuốc dân gian mà còn là thức uống giải khát được ưa chuộng vào mùa hè. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cát căn, từ đặc điểm, thành phần, công dụng cho đến cách dùng và những lưu ý khi sử dụng.

1. Giới Thiệu Về Cát Căn

1.1. Tên Gọi Và Đặc Điểm Chung

• Tên khoa học: Radix Puerariae thomsonii.
• Tên thường gọi: Cát căn, củ sắn dây, phấn cát, cam cát căn.
• Họ: Thuộc họ Cánh bướm (Fabaceae).

Cát căn là một loại cây thân thảo, dây leo, được trồng và mọc hoang dại ở nhiều nơi tại Việt Nam. Cây có thân hơi lông, lá kép gồm 3 lá chét, lá chét hình trứng với mũi nhọn ngắn và có lông áp sát ở cả hai mặt. Hoa của cây có màu xanh lơ, mùi thơm nhẹ, mọc thành chùm ở nách lá. Quả đậu của cát căn có lông màu vàng, và phần rễ phát triển thành củ có thể nặng tới 20kg.

1.2. Đặc Điểm Sinh Trưởng Và Thu Hái

Cát căn thường mọc hoang dã hoặc được trồng khắp nơi ở nước ta, đặc biệt tại các vùng có khí hậu nhiệt đới. Cây thường ra hoa vào tháng 9 đến tháng 10. Rễ của cát căn là bộ phận được sử dụng làm thuốc. Củ cát căn thường được thu hoạch từ tháng 11 đến tháng 3 – 4 năm sau. Sau khi thu hoạch, củ được rửa sạch đất, bóc vỏ, cắt thành từng khúc dài khoảng 10cm, sau đó phơi hoặc sấy khô.

1.3. Bộ Phận Dùng Làm Thuốc Và Bào Chế

Phần rễ (củ) của cát căn là bộ phận chính được sử dụng làm dược liệu. Củ có hình trụ, với vỏ ngoài màu trắng đục, bề mặt có nhiều vết nhăn dọc. Củ sau khi được loại bỏ tạp chất sẽ được thái lát và phơi khô. Cát căn chất lượng tốt là loại có màu trắng phấn mịn, không lẫn tạp chất.

1.4. Bảo Quản

Cát căn cần được bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm mốc và mối mọt. Nên đậy kín để bảo vệ chất lượng dược liệu trong quá trình sử dụng.

2. Thành Phần Hóa Học Của Cát Căn

Cát căn chứa nhiều thành phần hóa học quý giá, bao gồm:

• Tinh bột: Chiếm khoảng 10-15% trong rễ tươi.
• Flavonoids: Gồm daizein, puerarin, formononetin, genistein, puerarol, kakkonein.
• Triterpenoids: Bao gồm sophoradiol, soyasapogenol.
• Carbohydrate: Gồm mannitol, pinitol.
• Các chất khác: Miroessterol, succinic acid, allantoin.

Những thành phần này giúp cát căn có nhiều tác dụng dược lý quan trọng, đặc biệt là khả năng giải nhiệt, giải độc và hỗ trợ hệ tiêu hóa.

3. Công Dụng Của Cát Căn

3.1. Tác Dụng Theo Y Học Hiện Đại

• Giải nhiệt, hạ sốt: Cát căn có tác dụng giải nhiệt, giúp hạ sốt hiệu quả, đặc biệt khi được sử dụng dưới dạng thức uống như bột sắn dây pha nước chanh hoặc nấu chín thành chè hay súp.
• Hỗ trợ tim mạch: Dược liệu này giúp bảo vệ cơ tim khỏi tình trạng thiếu máu cấp tính, ổn định nhịp tim, hạ huyết áp, và giảm tiêu hao oxy ở cơ tim.
• Giãn mạch máu: Cát căn có tác dụng giãn mạch máu não và mạch ngoại vi, giúp chống thiếu oxy.
• Chống co giật, giảm đau: Có khả năng giãn cơ, giảm co thắt ruột, hỗ trợ giảm đau đầu và đau nhức vùng cổ vai gáy.
• Giải độc cơ thể: Cát căn giúp giải độc gan, bảo vệ tế bào gan và chống lão hóa, tăng sức đề kháng và phòng chống các loại virus đường hô hấp.

3.2. Tác Dụng Theo Y Học Cổ Truyền

• Tính vị: Cát căn có vị ngọt, cay, tính bình, không độc.
• Quy kinh: Tỳ, Vị, Bàng quang.
• Công dụng: Giải khát, hạ sốt, làm ra mồ hôi, chữa đau nhức đầu, cứng gáy, tiêu chảy, lỵ ra máu, và hỗ trợ phát ban sởi giai đoạn đầu.
• Giải độc rượu: Hoa của cát căn còn được dùng để giải độc rượu.

4. Cách Dùng Và Liều Dùng Của Cát Căn

• Dạng thuốc sắc: Ngày dùng từ 8-20g, có thể dùng riêng hoặc kết hợp với các vị thuốc khác.
• Trong cuộc sống hàng ngày: Cát căn được dùng để pha nước uống giải khát, nấu chè, hoặc nấu súp.

Lưu ý: Khi sử dụng bột sắn dây, nên pha với nước sôi để phòng ngừa nguy cơ đau bụng, tiêu chảy.

5. Một Số Bài Thuốc Kinh Nghiệm Từ Cát Căn

5.1. Bài Thuốc Chữa Cảm Mạo, Sốt

• Nguyên liệu: Cát căn 8g, ma hoàng 5g, quế chi 4g, đại táo 5g, thược dược 4g, sinh khương 5g, cam thảo 4g.
• Cách dùng: Sắc với 600ml nước đến khi còn 200ml, chia thành 3 lần uống trong ngày.

5.2. Bài Thuốc Trị Cảm Mạo, Lạnh Ít, Nóng Nhiều, Nhức Đầu, Khô Mũi

• Nguyên liệu: Sài hồ 4g, cát căn 8g, khương hoạt, bạch chỉ, hoàng liên, thược dược mỗi thứ 4g; cam thảo, cát căn mỗi thứ 2g, thạch cao 8g, sinh khương 3 lát, đại táo 2 trái.
• Cách dùng: Sắc uống, giúp hạ sốt, giảm đau đầu và khô mũi.

5.3. Bài Thuốc Trị Sốt Mới Bắt Đầu, Khát Nước, Nóng Nảy

• Nguyên liệu: Cát căn 12g, sinh thạch cao 20g, tri mẫu 8g, cam thảo 8g.
• Cách dùng: Sắc uống mỗi ngày 1 thang.

5.4. Bài Thuốc Trị Tổn Thương Gân Đến Nỗi Ra Máu

• Nguyên liệu: Cát căn tươi.
• Cách dùng: Giã lấy nước uống, còn bã đắp nơi bị đau.

5.5. Bài Thuốc Giải Say Rượu

• Nguyên liệu: Cát căn sống 2 thang.
• Cách dùng: Sắc uống, giúp giải độc rượu nhanh chóng.

6. Kiêng Kỵ Khi Sử Dụng Cát Căn

• Đối tượng cần tránh: Trẻ em, phụ nữ mang thai bị lạnh, người có cơ thể mệt mỏi, đang bị động thai, hoặc những người có bụng yếu, tiêu chảy, bụng đầy trướng, tay chân lạnh.
• Lưu ý: Mỗi ngày không nên dùng quá 1 ly nước sắn dây.

Theo các tài liệu Đông y, người âm hư, hỏa vượng, hoặc sốt nóng mà sợ lạnh cần thận trọng khi sử dụng cát căn.

💬 Bạn cần tìm mua Cát Căn chất lượng cao để chăm sóc sức khỏe và giải nhiệt mùa hè?
📞 Hãy liên hệ ngay với Công Ty Thảo Dược Số 1 qua Hotline: 0982.957.282
👉 Chúng tôi cam kết cung cấp sản phẩm uy tín và chất lượng nhất!