Nội Dung
Công dụng vị thuốc tử uyển 🌿
Tử uyển là một vị thuốc được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền, đặc biệt trong việc điều trị các bệnh liên quan đến đường hô hấp như ho gà, ho ra máu, lao phổi, viêm phế quản. Với vị ngọt đắng, tính ôn, tử uyển được biết đến như một dược liệu quý mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.
1. Đặc điểm cây tử uyển 🌱
Cây tử uyển, hay còn được gọi là thanh uyển hoặc dạ ngưu bàng, thuộc họ cúc Asteraceae và có tên khoa học là Aster tataricus. Đây là loại cỏ sống lâu năm, có thân cao từ 1 đến 1,5 mét. Thân cây nhỏ, mọc thẳng đứng, phân thành nhiều cành nhỏ, được bao phủ bởi lớp lông tơ ngắn. Lá tử uyển có hình mác, mép lá có răng cưa, hoa màu tím nhạt, với trung tâm màu vàng, thường nở vào mùa hè.
Các bộ phận thường được sử dụng làm dược liệu bao gồm rễ và thân cây. Rễ tử uyển được thu hoạch vào mùa xuân hoặc mùa thu, sau đó rửa sạch, phơi hoặc sấy khô, rồi thái thành lát mỏng để sử dụng. Để bảo quản vị thuốc tử uyển lâu dài, nên để ở nơi khô ráo và thoáng mát.
2. Công dụng của vị thuốc tử uyển 🌿
2.1. Thành phần hóa học và tác dụng dược lý
Rễ và thân cây tử uyển chứa nhiều thành phần hóa học có lợi như astersaponin, aleic acid, acid aromatic, anethole, epifriedelinol, friedelin, shionone, lachnophyllol acetate, quercetin. Những thành phần này giúp tử uyển mang lại nhiều tác dụng dược lý, bao gồm:
- Hóa đờm: Thành phần saponin giúp tăng chất tiết khí quản, hỗ trợ quá trình hóa đờm.
- Giảm ho: Chất ceton trong tử uyển có tác dụng giảm ho hiệu quả, đặc biệt là các cơn ho mãn tính.
- Kháng khuẩn: Giúp ức chế các loại vi khuẩn gây bệnh như trực khuẩn mủ xanh, đại tràng và thương hàn.
- Kháng tế bào ung thư: Được nghiên cứu có tác dụng trong việc ức chế sự phát triển của tế bào ung thư.
- Tán huyết mạnh: Giúp lưu thông máu hiệu quả hơn.
2.2. Công dụng trong y học cổ truyền
Theo y học cổ truyền, tử uyển có công dụng tiêu đờm, chỉ khái, ôn phế và thông điều thủy đạo. Vị thuốc này được dùng chủ yếu trong các trường hợp:
- Ho ra máu: Giúp giảm triệu chứng ho ra máu do nhiều nguyên nhân khác nhau.
- Khí suyễn: Hỗ trợ điều trị các trường hợp khó thở, suy nhược đường hô hấp.
- Phổi ráo: Làm ẩm và hỗ trợ làm dịu phổi trong trường hợp khô phổi.
3. Một số bài thuốc từ cây tử uyển 🩺
Chữa ho đờm, ho do phế nhiệt, ho khò khè, hen suyễn
- Thành phần: Tử uyển và bách bộ mỗi vị 12g, kinh giới, cát cánh, mạch môn mỗi vị 8g, cam thảo dây, trần bì mỗi vị 6g.
- Cách dùng: Sắc các vị thuốc cùng 4 chén nước cho đến khi còn 1 chén, chia thành hai phần uống trong ngày.
Bài thuốc chữa viêm phế quản mãn tính, ho lâu ngày
- Thành phần: Tử uyển, thổ bối mẫu, hạnh nhân, cát canh, khoản đông hoa mỗi vị 10g, cam thảo 3g.
- Cách dùng: Sắc một thang thuốc uống mỗi ngày.
Bài thuốc chữa suy nhược cơ thể, mệt mỏi do phế hư
- Thành phần: Tử uyển 12g, tang bạch bì, đảng sâm, thục địa, ngũ vị tử, hoàng kỳ mỗi vị 10g.
- Cách dùng: Sắc thuốc với nước, uống hàng ngày để tăng cường sức khỏe và giảm suy nhược cơ thể.
Chữa hen phế quản, ho do phong hàn
- Thành phần: Tử uyển, đại táo, tế tân, khoản đông hoa mỗi vị 12g, ngũ vị tử, ma hoàng mỗi vị 10g, bán hạ chế 8g, gừng tươi 4g.
- Cách dùng: Sắc các vị thuốc uống mỗi ngày.
Bài thuốc chữa lao phổi
- Thành phần: Tử uyển, đảng sâm, cỏ nhọ nồi, bạch truật mỗi vị 12g, bách hợp, thổ phục linh mỗi vị 8g, ngũ vị tử, thổ bối mẫu, cam thảo mỗi vị 6g.
- Cách dùng: Sắc với 5 chén nước, đun còn 2 chén, uống mỗi ngày để hỗ trợ điều trị lao phổi.
4. Lưu ý khi sử dụng vị thuốc tử uyển ⚠️
- Không nên dùng tử uyển trong trường hợp ho khan do âm hư hỏa vượng hoặc ho do thực nhiệt.
- Người có tiền sử dị ứng hoặc mẫn cảm với các thành phần của tử uyển nên tránh sử dụng.
- Phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng tử uyển.
