Cây xạ can (cây dẻ quạt, rẻ quạt) – Vị thuốc và loài hoa đẹp

Giới thiệu

Cây xạ can hay còn gọi là cây rẻ quạt (dẻ quạt) là một loài cây có giá trị làm thuốc và làm cảnh. Cây có tên khoa học là Belamcanda sinensis (L) DC., thuộc họ lay ơn.

Phân bố và thu hái

Cây xạ can phổ biến ở Hòa Bình và nhiều nơi khác trong nước. Nhiều gia đình trồng cây này trong vườn để làm thuốc và trang trí. Cây cũng thường được trồng ở các vườn thuốc nam của các cơ quan, đơn vị, trường học, bệnh viện.

Cây xạ can có thể dùng cả thân và củ để làm thuốc. Thời gian thu hái là vào mùa thu và mùa đông. Người ta đào cả cây về, bóc lá, cắt bỏ rễ con, rửa sạch bụi bẩn, ngâm nước vo gạo một ngày một đêm rồi thái mỏng phơi khô. Cần lưu ý rằng cây xạ can có chứa chất độc nên cần ngâm nước vo gạo để giảm độc.

Thành phần hoá học

Theo các nghiên cứu, cây xạ can chứa các chất hoá học sau: glucozit belamcandin, glucozit iridin.

Đặc điểm hình thái

Cây xạ can có dạng như một chiếc quạt giấy, do đó còn được gọi là cây rẻ quạt. Cây cao khoảng 0,5 – 1m, có thân thẳng, lá hình dải, mép lá có răng cưa. Hoa màu vàng cam, nở vào mùa hè. Quả hình trứng, chứa nhiều hạt màu đen.

Tính vị và công dụng

Cây xạ can có vị đắng, tính hàn, có chút độc. Cây vào hai kinh can và phế, có tác dụng chủ yếu là điều trị các bệnh về hệ hô hấp. Cụ thể, cây xạ can có các công dụng sau:

• Chữa ho hen, tiêu đờm
• Chữa viêm họng, viêm phế quản mãn tính
• Chữa quai bị
• Chữa sưng vú, tắc sữa
• Chữa đại tiểu tiện không thông
• Chữa trướng bụng, nước óc ách trong người không tiêu được

Cách dùng và liều lượng

Cây xạ can có thể dùng dưới dạng sắc, nấu, giã hoặc nhai. Tùy theo bệnh mà có cách dùng khác nhau:

• Chữa ho, có đờm, sưng vú, tắc sữa, đại tiểu tiện không thông, quai bị: Dùng 10g cây khô sắc với 800ml nước để uống hàng ngày.
• Chữa viêm phế quản mãn tính: Cây xạ can khô 5g, hoàng cầm, cát cánh, cam thảo mỗi vị 2g sắc nước uống hàng ngày.
• Chữa tích nước trong bụng: Lấy 20g cây tươi giã lấy nước uống, khi thấy đi tiểu được thì thôi.

Khi dùng trực tiếp lá tươi nên dùng với liều lượng thấp từ 5 đến 7 gam, nếu dùng nhiều có thể gây nóng, bỏng rát trong miệng.

VIDEO

Lưu ý khi dùng

Cây xạ can là một vị thuốc quý nhưng cũng cần phải dùng đúng cách và hợp lý. Cần lưu ý những điểm sau khi dùng cây xạ can:

• Không nên dùng cây xạ can cho phụ nữ có thai, phụ nữ đang hành kinh, người bị chảy máu, người bị dị ứng với cây xạ can.
• Không nên dùng cây xạ can với các vị thuốc có tính nóng, cay, khô như quế, đinh hương, tỏi, hành, ớt…
• Không nên dùng cây xạ can với các vị thuốc có tính độc như thuốc trừ sâu, thuốc diệt chuột, thuốc diệt cỏ…
• Không nên dùng cây xạ can quá liều lượng hoặc quá thời gian, có thể gây ngộ độc, buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy, nổi mẩn ngứa, phù nề…
• Không nên tự ý thu hái sử dụng cây xạ can, bởi hiện nay có một loài cây rất giống với cây xạ can đó là cây hương bài – Một loại cây có độc, không uống được – dân gian chỉ dùng hương bài làm thuốc đánh bả chuột và làm nguyên liệu cho nhang thắp hương.
• Nên tham khảo ý kiến của bác sĩ đông y trước khi sử dụng vị thuốc này.

Kết luận

Cây xạ can là một loài cây có nhiều công dụng trong y học cổ truyền, đặc biệt là điều trị các bệnh về hệ hô hấp. Cây cũng có giá trị làm cảnh với hoa đẹp và hương thơm. Tuy nhiên, cây cũng có chứa chất độc nên cần phải dùng cẩn thận và hợp lý. Nếu bạn muốn trồng hoặc mua cây xạ can, bạn có thể liên hệ với chúng tôi – Công ty Thảo dược số 1 – với 15 năm kinh nghiệm cung cấp các loại thảo dược quý có nguồn gốc từ thiên nhiên. Sản phẩm của chúng tôi được đảm bảo về chất lượng Hotline: 0982.957.282